Opkomst, neergang en glorieuze wedergeboorte
Na bijna anderhalve eeuw discussie begon de aanleg van het Wilhelminakanaal in 1910 in Geertruidenberg. Het graven ging grotendeels met de hand, zo snel ging het dus niet. In 1919 was het kanaal tot Tilburg gevorderd.
Losplaatsen aan het kanaal aan de noordrand van de stad waren direct volop in gebruik voor schepen met bouwmaterialen, kolen en graan. Die loskades functioneerden zo goed dat de opening van de Piushaven vier jaar later als mosterd na de maaltijd kwam. Er was niet eens een feestelijke opening.
Intussen was ook de vrachtwagen uitgevonden, een stevige concurrent voor het vervoer over water.
Op de eerste foto’s van de Piushaven ligt het omringende landschap er nog maagdelijk bij. Geen spoor van de geplande tramverbindingen vanuit de Piushaven naar omliggende plaatsen. Terwijl de draaibrug daar wel op berekend was. We zien alleen café Havenzicht in aanbouw. Mooi dat deze pionier de opkomst en neergang van de haven overleefde en als café Burgemeester Jansen ook weer de voorhoede vormde van de nieuwe bedrijvigheid.
Ondanks de moeizame start kwam de gang er uiteindelijk toch aardig in. In 1955 losten bijna 3000 schepen hun lading in de Piushaven. De grote namen van de huidige logistieke hotspot Tilburg zijn aan de Piushaven begonnen, zoals Versteijnen, Claassen en kraanbedrijf Van Riel.
De nieuwe insteekhaven op Loven zette de Piushaven echter definitief buitenspel. In 1983 voer het laatste zandschip de Piushaven uit – om niet meer terug te komen. Daarna kwam er tien jaar lang nog af en toe een schip om sojabonen te lossen. Voor dit ene schip moest de Piushaven openblijven. En dat is maar goed ook. De gemeente had anders vrijwel zeker de kans gegrepen om de haven te dempen ten gunste van wegen en woningen. Eén havenarm is ook daadwerkelijk dichtgegooid voor woningbouw. Verzet was er niet.
Dat was anders toen zo’n 25 jaar geleden alsnog sluiting van de hele haven dreigde. De buurt liep te hoop tegen het plan voor een verkeersweg op een dam dwars door de haven. De Stichting Thuishaven Tilburg (STT) schetste een ander toekomstbeeld: een levendige haven met terrasjes, museumschepen, passanten en wandelpaden langs groene oevers. Een groot havenfeest deed de stemming definitief kantelen. Een historische blunder à la Catharijnesingel in Utrecht bleef Tilburg bespaard. Het toekomstbeeld van STT is werkelijkheid geworden.
De Piushaven nieuwe stijl is een enorm succes. Het heeft zelfs als inspirerend voorbeeld gewerkt bij de herontwikkeling van andere verouderde terreinen in de stad, met name de Spoorzone. Ook daar is nieuwe dynamiek ontstaan met een combinatie van industrieel erfgoed en nieuwbouw voor wonen en werken.
Onlangs verscheen een officiële gemeentelijke tekening waarop de Piushaven is doorgetrokken via de Koopvaardijstraat tot de Piusstraat. Het zal bij een papieren plan blijven, het blijkt veel te duur. Maar het geeft wel aan hoe de stemming over de Piushaven definitief is omgeslagen.